Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị bí tiểu

Bí tiểu hay tiểu khó chủ yếu là do bàng quang co bóp không đủ mạnh, các cơ vòng giãn nở không đủ rộng, niệu đạo vì lý do nào đó bị co hẹp… dẫn tới nước tiểu không thể thoát ra ngoài được. Bệnh thường gây cảm giác khó chịu, mệt mỏi cho người bệnh.

Nguyên nhân gây bí tiểu là gì?

Như chúng ta đã biết cơ chế của việc đi tiểu đó là sự kết hợp hài hòa của việc co bóp mạnh của bàng quang và sự giãn nở thật rộng của cổ bàng quang, đó là cơ vòng trong và cơ vòng ngoài (cơ vòng niệu đạo). Nếu một trong các yếu tố trên gặp “trục trặc” sẽ dẫn đến bí tiểu.

Bàng quang co bóp không đủ mạnh:

Bàng quang là một cơ rỗng, có 3 lớp, chịu sự chỉ huy của hệ thần kinh thực vật hay tự chủ, do vậy sự co bóp của bàng quang là hiện tượng phản xạ xảy ra ngoài ý muốn. Khi bàng quang có đủ lượng nước tiểu từ 300- 400ml là xuất hiện cung phản xạ muốn đi tiểu. Nhưng đi tiểu là một động tác theo ý muốn, nếu chưa muốn đi tiểu não sẽ ức chế không cho cung phản xạ hoạt động, tức sẽ cắt đứt ngay luồng thần kinh của cung phản xạ thực vật chi phối mót tiểu đồng thời không cho cơ vòng vân mở rộng. Ngược lại nếu muốn đi tiểu, não sẽ thả lỏng cho cung phản xạ hoạt động và sai khiến cơ vòng vân mở rộng. Lúc đó bàng quang sẽ co bóp và tống nước tiểu thoát ra ngoài thành vòi với áp lực khoảng 700mm nước.

Trong các trường hợp sau bàng quang co bóp không đủ mạnh sẽ dẫn đến tình trạng bí tiểu:

• Mất sự liên hệ với hệ thần kinh thực vật, đặc biệt là khi bị chấn thương cột sống, thành bàng quang bị chai xơ do viêm mạn tính, mô đàn hồi bị thay thế bằng mô sợi làm bàng quang co bóp yếu.
• Các cơ vòng nhẵn không giãn nở gây bí tiểu: cơ vòng nhẵn tức cổ bàng quang không giãn nở khi: mất liên lạc với hệ thần kinh thực vật, hay gặp trong các trường hợp chấn thương cột sống, cơ vòng bị xơ chai bẩm sinh hay do viêm mạn tính; cơ vòng bị biến dạng và chèn ép bởi u tiền liệt tuyến, bị bít kín do sỏi ở bàng quang. Bản chất của cơ vòng ngoài là luôn luôn co thắt lại. Lúc đi tiểu não sẽ ức chế sự co thắt này và làm giãn nở. Nếu vì lý do gì đó não không tác động được vào cơ vòng nữa sẽ gây bí tiểu như trong chấn thương cột sống.

Do niệu đạo:

Niệu đạo mất thông suốt dẫn đến bị bí tiểu: niệu đạo mất sự thông suốt khi bị chít hẹp do viêm làm xơ hóa, bị bít lại do sỏi, bị vỡ do chấn thương.

Điều trị bí tiểu như thế nào?

Khi gặp các trường hợp bí tiểu nhiều ngày bạn cần đi khám chuyên khoa thận – tiết niệu để tìm đúng nguyên nhân gây bệnh; như thế mới có thể điều trị bệnh dứt điểm và hiệu quả.

Tùy vào từng nguyên nhân gây bệnh sẽ có cách điều trị thích hợp. Nếu tiểu khó do u lành tiền liệt tuyến gây chèn ép, sỏi mắc nghẽn tại cổ bàng quang hay niệu đạo, chấn thương vỡ, giập niệu đạo, chấn thương cột sống… bệnh nhân phải được thông tiểu ngay. Các biện pháp điều trị như phẫu thuật lấy sỏi, giải quyết sự chèn ép đường tiểu hoặc dùng các ống dẫn nước tiể luồn vào niệu đạo tới bàng quang cho nước tiểu thoát ra ngoài. Các nguyên nhân khác có thể dùng thuốc hoặc can thiệp ngoại khoa. Các biện pháp chữa trị theo từng thể bệnh như sau:

Điều trị bí tiểu cấp tính:

Bí tiểu cấp tính là hiện tượng đột nhiên bị bí tiểu, người mắc bệnh khi đi tiểu cố rặn lắm mới may ra có vài giọt nước tiểu thoát ra ngoài trong khi bàng quang căng đầy, cảm giác rất tức bụng và đôi khi xuất hiện cơn co thắt.

Nguyên nhân bí tiểu cấp tính thường là do u lành tiền liệt tuyến gây chèn ép; sỏi mắc nghẽn tại cổ bàng quang hay niệu đạo; chấn thương vỡ, giập niệu đạo; chấn thương cột sống… do đó bệnh nhân phải được thông tiểu ngay. Các biện pháp thường dùng đó là phẫu thuật lấy sỏi, giải quyết sự chèn ép đường tiểu; dùng các ống dẫn nước tiểu luồn vào niệu đạo tới bàng quang cho nước tiểu thoát ra ngoài.

Điều trị bí tiểu mạn tinh:

Bí tiểu mạn tính là kết quả của tình trạng tiểu khó và tiểu không hết trải qua thời gian dài, nước tiểu tồn tại trong bàng quang ngày một tăng. Đến một lúc nào đó bụng dưới hình thành khối cầu bàng quang lớn dần nhìn thấy được, to như quả bóng nhỏ. Người bệnh sẽ dần dần thích nghi với tình trạng bất thường này. Nhưng để lâu tình trạng này sẽ ảnh hưởng vô cùng nghiêm trọng cho thận, gây ra sự căng trướng toàn bộ hệ tiết niệu, viêm nhiễm tiết niệu ngược dòng và suy thận. Khi đó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng.

Do đó biện pháp điều trị là thông đường tiểu qua da, giảm ngay sự căng trướng, ứ đọng của nước tiểu trong bàng quang, sau đó loại bỏ nguyên nhân gây bí tiểu .

Các trường hợp khác:

Bí tiểu có nguyên nhân tại chỗ hoặc ở sự chỉ huy thần kinh trung ương hoặc thần kinh thực vật như: sỏi bàng quang, u tiền liệt tuyến đều phải giải quyết bằng phẫu thuật hoặc nội soi. Các nguyên nhân khác có thể dùng thuốc hoặc can thiệp ngoại khoa. Tất cả các hiện tượng bí tiểu đều phải được nhanh chóng tìm ra nguyên nhân và có các biện pháp xử trí kịp thời, người bệnh (đặc biệt là nam giới lớn tuổi) cần phải đặc biệt chú ý đến điều này, nếu để lâu sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm.

Chú ý: Bệnh bí tiểu, khó tiểu cần phải điều trị càng sớm càng tốt. Vì nếu cứ để tình trạng ứ đọng nước tiểu kéo dài sẽ gây ra sự căng trướng toàn bộ hệ tiết niệu, viêm nhiễm tiết niệu ngược dòng và suy thận. Lúc đó sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng

BS. Vũ Nhân